اسپاستیسیتی یا سفتی بدن چیست؟

Mahta.ra · 19/1/20

اسپاستیسیتی عارضه‌ای است که در آن، عضلات به طور مداوم منقبض می‌شوند. این انقباض سبب سفتی یا گرفتگی عضلات شده و می‌تواند در حرکات نرمال فرد، تکلم و طرز راه رفتن او اختلال ایجاد کند. اسپاستیسیتی معمولا به علت آسیب به بخشی از مغز یا نخاع که کنترل کننده‌ی حرکات ارادی‌اند روی می‌دهد.

این آسیب می‌تواند در تعادل سیگنال‌ها میان سیستم عصبی و عضلات، تغییری ایجاد نماید. این عدم تعادل منجر به افزایش فعالیت در عضلات می‌شود. اسپاستیسیتی تاثیر منفی بر عضلات و مفاصل در دست‌ها و پا‌ها می‌گذارد و مخصوصا برای رشد کودکان مضر است.

عوارضی که می‌توانند موجب اسپاستیسیتی شوند شامل موارد زیر می‌شوند:

ضربه مغزی (TBI)
آسیب نخاعی (SCI)
آسیب مغزی ناشی از کمبود اکسیژن
سکته مغزی
ام اس
آنسفالیت
مننژیت
آدرنولکودیستروفی (یک نقص مغزی)
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (بیماری لوگهریک که یک بیماری عصبی پیشرونده بوده و سبب نابودی تدریجی سلول‌های عصبی می‌شود)
فنیل کتونوری (یک نقص مادرزادی متابولیکی نادر)

نشانه‌های اسپاستیسیتی

اسپاستیسیتی ممکن است خفیف و در حد احساس سفتی ملایم در عضلات باشد یا اینکه آنقدر شدت داشته باشد که اسپاسم‌های دردناک و غیرقابل کنترلی در دست‌ها و پا‌ها ایجاد نماید. اسپاستیسیتی می‌تواند احساس درد و سفتی در مفاصل اطراف کرده و در پایین کمر نیز درد‌هایی ایجاد کند.

عوارض جانبی اسپاستیسیتی شامل موارد زیر می‌شود:

سفتی عضلات که باعث می‌شود حرکات، کامل و درست نباشند و انجام بعضی از کار‌ها دشوار شود.
اسپاسم‌های عضلانی که باعث می‌شوند انقباضات عضلانی غیرقابل کنترل و اغلب دردناک باشند.
تا شدن غیرارادی پا‌ها
دفرمه شدن عضله و مفصل
خستگی عضلانی
عدم رشد طولی عضله
عدم سنتز پروتئین در سلول‌های عضله

عوارض بیشتر:

عفونت‌های مجاری ادراری
یبوست مزمن
تب یا سایر بیماری‌های سیستمیک
درد در اثر فشار
ریفلکس‌های بیش از حد

اسپاستیسیتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک شما، سوابق پزشکی‌تان را بررسی می‌کند تا اسپاستیسیتی را تشخیص بدهد. پزشک بررسی می‌کند که چه دارو‌هایی مصرف می‌کنید و اینکه آیا سابقه‌ی اختلالات نورولوژیکی یا عضلانی را در خودتان یا در خانواده‌تان دارید یا نه.

تست‌های متعددی وجود دارند که می‌توانند تشخیص پزشک را تائید کنند. این تست‌ها، حرکات دست‌ها و پاها، فعالیت عضلات، طیف فعال و غیرفعال حرکت و توانایی انجام فعالیت‌های مراقبت فردی را ارزیابی می‌کنند.

گزینه‌های درمانی برای اسپاستیسیتی

راهکار‌های درمان‌های گوناگونی برای اسپاستیسیتی وجود دارند که بسته به علت اصلی آن، سن بیمار و شدت عارضه، ارزیابی و انتخاب می‌شوند. این راه‌های درمانی در اهدافی با هم مشترک هستند:

تسکین علائم و نشانه‌های اسپاستیسیتی
کاهش درد و تکرار وقوع انقباضات عضله
بهبود طرز راه رفتن، بهداشت، انجام فعالیت‌های روزانه‌ی زندگی
کاستن از دردسر‌ها و چالش‌های پرستار مراقبت کننده، مانند لباس پوشاندن، غذا دادن، حرکت دادن و حمام کردن
بهبود عملکرد‌های حرکتی ارادی شامل برداشتن اشیاء، نگه داشتن اشیاء و استفاده از آن‌ها. بهتر شدن شرایط رشد عضلانی در کودکان

فیزیوتراپی و کاردرمانی

فیزیوتراپی و کاردرمانی برای اسپاستیسیتی جهت کاهش سفتی عضلات، حفظ یا بهبود طیف حرکتی، افزایش قدرت و هماهنگی و بهبود احساس راحتی طراحی شده‌اند. درمان ممکن است شامل تمرینات کششی و قدرتی، بریس‌ها و قالب‌های موقتی، استفاده از پک‌های سرمایشی، بیوفیدبک و علاقه‌مند الکتریکی شوند.

دارو‌های خوراکی

استفاده از دارو‌های خوراکی برای درمان اسپاستیسیتی زمانی که علائم این بیماری در عملکرد‌های روزانه یا خواب بیمار اختلال ایجاد می‌کنند تجویز می‌شوند و لزوما همه‌ی بیماران به دارودرمانی نیاز ندارند. مدیریت موثر دارودرمانی احتمالا نیاز به استفاده از دو دارو یا بیشتر یا ترکیبی از دارو‌های خوراکی با نوعی دیگر از درمان دارد. عوارض جانبی دارو‌ها بسته به دسته‌ی دارویی و وضعیت بیمار، طیف گسترده‌ای دارد.

دارو‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

باکلوفن
بنزودیازپین‌ها
دانترولن سدیم
ایمیدازولین
گاباپنتین

تزریق سم بوتولینوم (BTA)

ثابت شده تزریق BTA که به آن تزریق بوتاکس نیز می‌گویند، اگر به مقدار بسیار کم باشد در فلج کردن عضلات اسپاستیک موثر خواهد بود. نواحی تزریق با دقت و بر اساس الگوی اسپاستیسیتی مشخص می‌شوند.

وقتی بوتاکس به عضله یا عضلات تزریق می‌شود، ترشح استیل کولین مهار شده و در نتیجه عضلات بیش از اندازه فعال، شل و بی‌حرکت خواهند شد.

این تزریق به طور کلی در عرض چند روز اثر خود را گذاشته و حدود ۱۲ تا ۱۶ هفته باقی خواهد ماند، تا پایانه‌های عصبی جدید دوباره رشد کرده و عضلات مورد نظر ریکاوری شوند. البته در تعداد تزریق‌هایی که انجام می‌شود محدودیت‌هایی وجود دارد.

عمل جراحی

یک نوع عمل جراحی عضله – تاندون که شامل کیدن و رها کردن ارتباطات عضله – تاندون است برای درمان اسپاستیسیتی وجود دارد. عمل‌های جراحی دیگر نیز شامل تخریب عصب‌های مورد نظر می‌شوند، مانند نرکتومی، میوتومی و ریزوتومی که قطعا آخرین پروتکل‌های درمانی هستند.