ارتفاع طوفان‌های مریخ به ۸۰ کیلومتر می‌رسد

MacTavish · 3/1/20

بیگ بنگ: طوفان‌ گرد و غبار اتفاقی رایج در مریخ است. اما هر دهه یا بیشتر، اتفاقی غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهد؛ یک سری طوفان‌های گریزان شروع به جولان در سیارۀ سرخ می‌کنند و کل سیاره حالتی گرد و غبار آلود به خود می‌گیرد.ماموریت کاوشگر «فرصت» را به پایان رسانید

مریخ قبل و بعد از طوفان گرد و غبار این طوفان عظیم گردوغبار باعث شد کاوشگر «فرصت» ناسا تماس خود را با زمین از دست بدهد.
به گزارش بیگ بنگ، در سال ۲۰۱۸ یکی از فضاپیماهای سازمان ناسا توانست نگاهی جامع به چرخۀ حیات طوفان گرد و غبار بیندازد. همچنانکه دانشمندان مشغول تجزیه و تحلیل داده‌ها هستند، دو مقاله‌ای که اخیرا منشر شد به نکات جالبی دربارۀ این طوفان عظیم اشاره کرد. ابرهای متمرکز گرد و غبار بصورت برجی عظیم در زیر نور خورشید داغ می‌شوند و در هوا تا ارتفاع زیادی پراکنده می‌شوند. به باور دانشمندان بخار آبی که درون گرد و غبار به دام میفتد، شاید بتواند گرد و غبار را مثل آسانسور به فضا هدایت کند؛ جایی که تابش خورشیدی موجب درهم شکستن مولکول‌های آنها می‌شود. این امر شاید بتواند چگونگی ناپدید شدن آب ِ مریخ در طول میلیاردها سال را تبیین کند.

برج‌های گرد و غبار به ابرهای داغ و غول‌پیکری گفته می‌شود که تراکم بالایی دارند و بیشتر از گرد و غبار معمولی به بالا می‌روند و وارد اتمسفر نازک مریخ می‌شوند. اگرچه اینها در شرایط عادی هم به وقوع می‌پیوندند، اما برج‌ها ظاهرا در طول ِ طوفان‌های عظیم ایجاد می‌شوند. برج ِ گرد و غبار در سطح این سیاره در ناحیه‌ای ایجاد می‌شود که طی آن گرد و غبار در ناحیه‌ای به عرض ایالت رودآیلند گسترده می‌شود. به محض اینکه برج به ارتفاع ۸۰ کیلومتری رسید (همان‌طور که در طول طوفان عظیم گرد و غبار سال ۲۰۱۸ مشاهده شد)، می‌تواند به گستردگی نِوادا باشد. با فروپاشی تدریجی برج، می‌تواند لایه‌ای از گرد و غبار در ۵۶ کیلومتری بالای سطح پدید آورد که می‌تواند عریض‌تر از قاره ایالات متحده باشد.

یافته‌های جدید دربارۀ برج‌های گرد و غبار را مدیون مدارگرد شناسایی مریخ (متعلق به ناسا) هستیم که آزمایشگاه پیشرانش جت در پاسادِنای کالیفرنیا هدایت آن را بر عهده دارد. اگرچه طوفان‌های عظیم گرد و غبار می‌توانند سطح سیاره سرخ را پوشش دهند، اما مدارگرد شناسایی مریخ می‌تواند از دستگاه حسگر دمایش برای نفوذ به درون این گرد و غبار استفاده نماید. این دستگاه بطور اختصاصی برای اندازه‌گیری میزان ِ گرد و غبار طراحی شده است. داده‌های این مدارگرد به همراه عکس‌های تهیه شده با دوربین تعبیه شده روی آن این فرصت را به دانشمندان داده است تا برج‌های گرد و غبار متعددی را شناسایی کنند.

یک نمونه برج گرد و غبار مریخی؛ ابر زرد و سفید در پایین-مرکز این عکس، نمونه‌ای از برج گرد و غبار است؛ ابری متمرکز از گرد و غبار که میتواند ده‌ها کیلومتر به بالای سطح نفوذ پیدا کند. مدارگرد شناسایی مریخ (متعلق به ناسا) در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۰ این عکس را تهیه کرد.
آب در مریخ چطور از دست رفت؟

برج‌های گرد و غبار در طول سال مریخی دیده می‌شوند، اما مدارگرد شناسایی مریخ در طول ِ طوفان عظیم گرد و غبار سال ۲۰۱۸ چیز متفاوتی را مشاهده کرد. نویسنده اصلی مقاله «نیکولاس هِونز» از دانشگاه همپتون گفت: «در حالت عادی، گرد و غبار یک یا چند روز ادامه پیدا می‌کند. اما در طول یک طوفان عظیم سراسری، برج‌های گرد و غبار بطور پیوسته برای هفته‌ها تجدید می‌شوند. در برخی موارد، برج‌های متعددی برای چندین هفته مشاهده شدند. نرخ و سرعت فعالیت گرد و غبار موجب شگفتی من و سایر دانشمندان شد. اما نکتۀ شگفت‌انگیز این احتمال است که برج‌های گرد و غبار در نقش آسانسورهای فضایی ظاهر شده و سایر مواد را به ارتفاعات بالا حمل می‌کنند و گاها تا اتمسفر هم می‌برند. وقتی گرد و غبار موجود در این ارتفاع با افزایش دما روبرو می‌شود، نوعی جریانِ هوای رو به بالا ایجاد می‌شود که گازها را نیز با خود حمل می‌کند؛ مِن جمله مقدار کمی بخار آب.»

مقالۀ تازه منتشر شده به سرپرستی آقای هِونز نشان داد که در طول طوفان عظیم گرد و غبار سراسری در سیاره سرخ، مولکول‌های آب به اتمسفر بالایی نفوذ یافتند؛ جایی که تابش خورشیدی توانست آنها را به ذراتی تجزیه کند که وارد فضا شوند. این می‌تواند سرنخی برای این باشد که مریخ در طول چند میلیارد سال چطور دریاچه‌ها و رودخانه‌هایش را از دست داد و به بیابان سردی که امروز می‌بینیم، تبدیل شد.

دانشمندان هنوز نمی‌توانند با قطعیت بگویند چه چیزی باعث پیدایش طوفان‌های گرد و غبار سراسری می‌شود چرا که تعداد طوفان‌های بسیار اندکی، مطالعه شده است. «دیوید کاس» نویسنده، دانشمند و محقق آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا گفت: «طوفان‌های گرد و غبار ِ سراسری واقعا غیرعادی هستند. ما به هیچ وجه چنین چیزی در زمین نداریم؛ جایی که هوای کل سیاره برای چندین ماه تغییر می‌کند.» دانشمندان ابراز امیدواری کردند که با زمان و داده‌های بیشتر بتوانند به شکل بهتری از برج‌های گرد و غبار مریخ را مطالعه و درک نمایند و همچنین به نقش احتمالی آنها در ناپدید شدن آب از اتمسفر سیاره سرخ پی‌ببرند.