امکان وجود حیات فرازمینی در اقمار 121 سیاره فراخورشیدی

MacTavish · 2/10/19

در هیچیک از 3730 سیاره فراخورشیدی (Exoplanet) شناسایی شده تا به امروز، شواهدی دال بر وجود حیات فرازمینی یافت نشده است؛ اما شاید ما مکان‌های نادرستی را برای جستجوی موجودات فضایی انتخاب کرده‌ایم!

به تازگی توجه اخترشناسان به 121 سیاره فراخورشیدی (سیارات واقع در خارج از منظومه شمسی) جلب شده که ظرفیت لازم برای جریان داشتن حیات فرازمینی در اطراف آن‌ها وجود دارد؛ مشخصا در قمرهایی که به دور این غول‌های گازی شکل در حال چرخش هستند. این ایده چندان هم عجیب و محیرالعقول به نظر نمی‌رسد اما نباید انتظار وجود قمری آنچنان توسعه یافته و سرسبز همانند اندور (Endor) در مجموعه فیلم‌های جنگ ستارگان را هم داشته باشیم.

مدت‌هاست که ناسا در جستجوی حیات فرازمینی چشم به اقمار سیارات موجود در منظومه شمسی دوخته و دو سوژه‌ی اصلی این تحقیقات، انسلادوس (یکی از قمرهای سیاره زحل) و اروپا (یکی از قمرهای سیاره مشتری) هستند که انتظار می‌رود اقیانوسی مایع در زیر سطح خشک و خشن آن‌ها جریان داشته باشد.

از طرفی قمر گانیمِد مشتری نیز میدان مغناطیسی مخصوص به خود را دارد که یک ویژگی اساسی برای مصون نگه داشتن هرگونه حیات احتمالی از پرتوهای خورشیدی است. ویژگی کلیدی تایتان نیز (بزرگترین قمر زحل) که آن را جزو گزینه‌ها قرار داده برخورداری از اتمسفر متراکم است.

بر اساس دانش فعلی ما، در بین تعداد پرشمار اقمار موجود در منظومه شمسی تنها همین چند مورد، حداقل یک ویژگی کلیدی برای میزبانی از حیات فرازمینی را دارند؛ اما این احتمال متصور است که در نقطه‌ای از کیهان، یک قمرِ دارای مگنتوسفر و اتمسفر به دور سیاره‌ای عظیم و گازی شکل در حال گردش باشد.

تاکنون تلاش‌های بسیاری به قصد یافتن سیاره‌ای قابل سکونت در خارج از منظومه شمسی صورت گرفته است. یک سیاره فراخورشیدی که همانند کره زمین، سنگی و صخره‌ای باشد؛ حاوی آب بوده و در فاصله مناسبی از خورشید خود واقع شده باشد؛ نه آنچنان دور که آب آن یخ بزند و نه آنچنان نزدیک که بخار شود.

دانشمندان 121 سیاره فراخورشیدی عظیم گازی را شناسایی کرده‌اند که در محدوده زیست‌پذیر ستاره‌ی میزبان واقع شده‌اند.

اغلب سیارات فراخورشیدی شناسایی شده غول‌هایی گازی شکل و غیر قابل سکونت برای هر موجود زنده‌ هستند اما به عقیده‌ی محققان دانشگاه ریورساید کالیفرنیا (UCR) و دانشگاه کویینزلند جنوبی استرالیا این موضوع نباید به منزله رد کردن احتمال وجود حیات فرازمینی در اطراف آن‌ها قلمداد شود.

به گفته‌ی«استیفن کین» اخترفیزیکدان دانشگاه UCR: در حال حاضر 175 قمر حول هشت سیاره منظومه شمسی شناسایی شده‌اند که البته بیشتر آن‌ها متعلق به مشتری و زحل هستند. این سیارات در فاصله‌ای بسیار دور از خورشید و خارج از محدوده‌ی زیست‌پذیر قرار دارند اما در سایر سامانه‌های کیهانی لزوماً این‌چنین نیست. قمرهای سنگی پرشماری در اطراف سیارات فراخورشیدی یافت می‌شوند که می‌توانند سوژه‌ی تحقیقات جدید ما برای یافتن حیات فرازمینی باشند.

مطالعات دانشمندان از شناسایی 121 سیاره فراخورشیدی عظیم گازی شکل حکایت دارد که در محدوده زیست‌پذیر خورشید خود واقع شده‌اند و اگر آن‌ها هم اندک شباهتی به سیارات گازی منظومه شمسی داشته باشند، قاعدتا می‌بایست تعداد زیادی قمر بزرگ را در اطراف خود جای داده باشند. با توجه به فاصله‌ی مناسب از ستاره‌ی میزبان، این اقمار می‌توانند به هدف بلقوه‌ای برای جستجوی حیات فرازمینی بدل شوند. در مطالعات پیشین به این نکته هم اشاره شده بود که چه بسا چنین قمرهایی ابعادی به اندازه‌ی مریخ داشته باشند و در این صورت جاذبه‌ی قوی آن‌ها موجب خواهد شد تا بتوانند آب درون خود را حفظ کنند.

اما سخت‌ترین بخش برای تحقق چنین سناریویی، یافتن این اجرام آسمانی است. در حال حاضر اخترشناسان به منظور شناسایی هر سیاره فراخورشیدی از دو روش عمده استفاده می‌کنند: مشاهده‌ی سوسو زدن گاه و بیگاه نور ستاره‌ها که ناشی از قرار گرفتن سیارات بین ما و آن‌هاست؛ یا مشاهده حالت بسیار ضعیفی از دگرسانی داپلر (تغییر بسامد امواج صوتی و نوری) که در اثر کشش جاذبه‌ای وارد شده از سیاره به خورشید میزبان بروز می‌یابد و نتیجه‌ی آن، افزایش یا کاهش بسیار جزئی فاصله‌ی ستاره نسبت به ما است.

هر دو شیوه به نور متکی هستند و از آنجایی که سیارات از خود نوری ساطع نمی‌کنند؛ بنابراین شکار چنین قمرهایی احتمالا به آینده و ساخته شدن تلسکوپ‌های پیشرفته‌تر از تکنولوژی امروزی موکول خواهد شد. با این حال نشان کردن مکان‌های جستجو اولین گام برای کشف حیات فرازمینی است و به همین منظور یک پایگاه داده از سیارات فراخورشیدی واقع در محدوده‌ی زیست‌پذیر ستاره‌ی میزبان ایجاد شده تا به محض توسعه‌ی سخت فزارهای لازم، فرایند کشف و مطالعه روی قمرهای کاندیدا آغاز شود.