طوفان مریخی حیات کاوشگر آپورچونیتی ناسا را به خطر انداخته است

MacTavish · 2/10/19

کاوشگر آپورچونیتی (Opportunity) ناسا که به عنوان رباتی که بیشتر زمان ممکن را بر روی سیاره مریخ گذرانده، شناخته می‌شود، در چند ماه اخیر گرفتار طوفان عظیم و خطرناکی از گرد و غبار شده و دانشمندان را با این سوال مواجه کرده که آیا واقعا راه نجاتی برای آن وجود دارد؟

کاوشگر آپورچونیتی (Opportunity) آژانس فضایی آمریکا، ناسا، یکی از شناخته‌شده‌ترین مریخ ‌نوردهای ساخته‌شده توسط این سازمان است که رکورد بیشترین زمان انجام ماموریت بر روی سیاره همسایه ما را به خود اختصاص داده است. با این تفاسیر از ماه ژوئن گذشته تاکنون وقوع یک طوفان شن سهمگین و بسیار بزرگ بر روی مریخ باعث شده تا این ربات شگفت‌انگیز نه تنها از ادامه ماموریت خود بازبماند، بلکه در یک قدمی نابودی قرار بگیرد.

در ماه ژوئن سال 2003 ناسا کاوشگر آپورچونیتی را به سمت مریخ پرتاب کرد و در ژانویه 2004 این ربات به سلامت بر روی سیاره سرخ فرود آمد. دانشمندان در ابتدا انتظار داشتند که مریخ نورد آپورچونیتی تنها برای سه ماه بر روی سیاره میزبانش دوام بیاورد، اما تا به امروز با گذشت حدودا 15 سال پس از شروع ماموریت، این فضاپیما همچنان به اکتشاف بر روی مریخ ادامه داده و به کمک پنل‌های خورشیدی، کیلومترها در سطح این جرم آسمانی جابه‌جا شده است.

مقایسه وضعیت سیاره مریخ در حالت عادی (سمت چپ) و در هنگام وقوع طوفان سیاره‌ای (سمت راست)

با این وجود وقوع طوفان گرد و غبار عظیمی در مریخ که هر چند سال یک‌بار بخش قابل‌توجهی از سطح این سیاره را با لایه‌ای قرمز رنگ از شن می‌پوشاند، باعث شده که از دهم ماه ژوئن آپورچونیتی در حالت استندبای قرار بگیرد و ارتباط آن با زمین قطع شود.

این طوفان که رسیدن نور خورشید به ربات را مختل کرده، باعث خالی شدن باتری‌های آن و رسیدن وضعیت انرژی کاوشگر به حالت بحرانی شده است. استیو اسکوایرز (Steve Squyres) از دانشگاه کورنل که سرپرستی تیم هدایت کاوشگر را بر عهده دارد، می‌گوید که طوفان مورد نظر شدیدترین طوفانی است که آپورچونیتی آن را تجربه کرده و احتمال ازکارافتادن ربات در اثر این پدیده جوی به هیچ وجه بعید نیست.

خطرات طوفان مریخی برای کاوشگر آپورچونیتی

مختل شدن تابش نور خورشید به پنل‌های فضاپیمای آپورچونیتی تنها یکی از مشکلاتی است که حیات آن را به خطر می‌اندازد؛ طوفان در حال وقوع سطح پنل‌ها را با لایه‌ای ضخیم از گرد و غبار می‌پوشاند و در حالی که نور تابیده‌شده به کاوشگر به مقدار بسیار کمی رسیده، این لایه پنل‌ها را از همان مقدار کم هم محروم می‌کند. همچنین رسیدن سطح انرژی باتری‌ها به میزانی پایین‌تر از مقداری مشخص بازدهی آن‌ها را کاهش می‌دهد و حتی باعث می‌شود که تجهیزات ذخیره الکتریسیته ربات از کار بیافتند.

مقایسه نوری که فضاپیمای آپورچونیتی در حالت عادی دریافت می‌کند (سمت چپ) و وضعیت کاوشگر در هنگام وقوع طوفان شن سال 2018 (سمت راست)

از طرف دیگر سرما در سیاره سرخ یکی از چالش‌های اصلی در ماموریت مریخ نوردهای ناسا به شمار می‌رود و در حالی که دمای هوای منطقه استوایی سیاره در فصل زمستان می‌تواند به 73- درجه سلسیوس برسد، سردی هوا هم به نوبه خود سلامت کاوشگر آپورچونیتی را تهدید می‌کند. با وجود اینکه دانشمندان برای مقابله با چنین مشکلی سیستمی را تعبیه کرده‌اند که با استفاده از پلوتونیم 238 مدارهای مریخ نورد را گرم نگه می‌دارد، پس از گذشت سال‌ها مواد هسته‌ای موجود هم به وضعیت نامطلوبی رسیده است؛ بنابراین گرم کردن مدارها برای جلوگیری از تخریب آن‌ها، بدون الکتریسیته ممکن نیست.

اما این اولین باری نیست که رباتی از کاوشگرهای ناسا بر روی مریخ از کار می‌افتد؛ پیش از این هم مریخ نورد دیگری به نام اسپیریت (Spirit) در وضعیتی مشابه قرار گرفته بود و در زمستان مریخی سال 2010 ارتباط آن با سیاره ما قطع شد. دانشمندان به مدت یک سال پس از این اتفاق تلاش کردند تا این کاوشگر که شباهت زیادی به آپورچونیتی داشت را نجات دهند، اما این تلاش‌ها به نتیجه نرسید. گفته شده که در صورت متوقف نشدن طوفان و بهتر نشدن وضعیت آپورچونیتی، همانند اسپیریت امیدی برای نجات این کاوشگر وجود ندارد.

نگاهی به نیمه پر لیوان

در کنفرانسی که ناسا در اواسط ماه آگوست برگزار کرد، اعلام شد که شرایط کاوشگر آپورچونیتی رو به بهبودی بوده و طوفان شن مریخی در حال ضعیف شدن است؛ بنابراین با شفاف‌تر شدن آسمان در اطراف کاوشگر صفحات خورشیدی شروع به تولید الکتریسیته می‌کنند و سطح انرژی باتری‌های آپورچونیتی مجددا بالا می‌رود. از طرف دیگر گرد و غبار شدید باعث گرم‌تر شدن سطح سیاره در محل وقوع طوفان می‌شود و به همین دلیل احتمال تخریب مدارهای ربات در اثر سرما چندان هم بالا نیست.

البته همانطور که یکی از نمایندگان ناسا در این رابـ*ـطه گفته است،‌ در دو ماه گذشته هیچ اطلاعاتی از آپورچونیتی به زمین مخابره نشده و به همین دلیل نمی‌توان از سلامت این ربات اطمینان داشت. کاوشگر آپورچونیتی در حال حاضر حدودا 15 بیشتر از مدت زمان پیش‌بینی‌شده عمر کرده است و تجهیزات تعبیه‌شده بر روی آن دچار استهلاک شده‌اند.

این نماینده سازمان فضایی آمریکا در انتهای یکی از مصاحبه‌هایش اظهار کرده که تاکنون هیچ مریخ نوردی به این اندازه بر روی مریخ در حالت استندبای قرار نگرفته و هنوز کسی نمی‌داند که در صورت برقراری ارتباط مجدد، صدمه واردشده به آپورچونیتی در چه سطحی خواهد بود.