توضیحی جدید برای ستاره رازآلود تَبی

MacTavish · 29/9/19

بیگ بنگ: هنوز راه زیادی برای اعلام نهایی کشف قمر فراخورشیدی وجود دارد. اما اگر چنین قمرهایی واقعا وجود دارند و در خارج از منظومه شمسی ما به دور سیاره‌ها می چرخند، شاید یکی از آنها در بروز ویژگی‌های عجیب ستاره تَبی (KIC 8462852 – AKA Tabby’s star) نقش داشته باشد.

به گزارش بیگ بنگ، بر اساس تحقیقات جدید، نوسان عجیب نور ستاره که برای سالها مشاهده شده، میتواند نتیجه یک قمر فراخورشیدی باشد. چنین اقماری که اخیرا «پلونِت» نامگذاری شده اند، شاید گرد و غبار و تکه سنگ‌هایی را به پرتاب کند که بین ما و ستارۀ تبی حرکت می کند. ستاره تبی، ستاره کوتوله سفید و زردی است که تقریبا ۱۲۸۰ سال نوری با زمین فاصله دارد، این ستاره در سال ۲۰۱۵ کشف شد و از آن زمان تاکنون معمایی بوده که دانشمندان را به خود مشغول ساخته است. افزایش و کاهش میزان درخشندگی این ستاره کاملا تصادفی است. سال ِ قبل مشخص شد که درخشندگی آن تا ۵ درصد کاهش پیدا کرده است.

این رفتار در سیاره‌ها مشاهده نشده است؛ وقتی یک سیاره فراخورشیدی میان ستاره و زمین به گردش می پردازد، درخشندگی کلی آن ستاره با گذشت زمان کاهش پیدا می کند. بین سال‌های ۱۸۹۰ و ۱۹۸۹، داده‌های آرشیو نشان داد که درخشندگی آن به بزرگی تا ۰٫۱۹۳ کاهش یافت. مشاهدات بعدی گویای این واقعیت است که برخی طول موج‌ها بیش از طول موج‌های دیگر دچار انسداد می شوند؛ اما چنین چیزی دربارۀ جر‌م‌های جامد صدق نمی کند؛ تصور بر این است که این ستاره آنقدر پیر است که بقایای قرص برافزایشی امکان گردش ندارند.

نوعی گرد و غبار یا توده‌ای از دنباله‌دارها که برخی از طول موج‌ها را به شکل موثرتری جذب می کنند، ظاهرا بعنوان توضیح موجهی در نظر گرفته شده است، ولی باید میزان گرد و غبار یا دنباله‌دارها باید خیلی زیاد باشد. این حجم از مواد از کجا نشات گرفته است؟ بر اساس اعلام محققان در دانشگاه کلمبیا، شاید جواب مناسبی برای این سوال وجود داشته باشد؛ قمر فراخورشیدی یتیمی که از سیارۀ خود جدا شده و به تدریج در حال ذوب شدن است؛ گاز و گرد و غبار و مواد دیگر را به بیرون پرتاب می کند.

اخترفیزیکدان «برایان متزر» از دانشگاه کلمبیا گفت: «این قمر فراخورشیدی مثل دنباله‌داری از یخ است که در حال تبخیر بوده و آن سنگ‌ها را به فضا پرتاب می کند. سرانجام، این قمر فراخورشیدی بطور کامل تبخیر خواهد شد، اما میلیون‌ها سال طول می کشد که این قمر تبخیر شده و توسط ستاره جذب شود. ما خوش شانس هستیم که فرصت مشاهده این رویداد تبخیر را داریم.»

وقتی یک قمر فراخورشیدی از سیاره فراخورشیدی خود جدا می شود، «پلونت‌ها» یک پیشامد فرضی هستند. اوایل سال جاری، دانشمندان از سناریویی بحث کردند که در آن، این قمرهای فراخورشیدی به دلیل برهمکنش‌های گرانشی از مدار خود رانده می شوند. برخی از این قمرهای فراخورشیدی به ستاره یا سیاره برخورد کرده و بطور کامل از سامانه ستاره‌ای به بیرون انداخته می شوند. اما در سناریوی جدید محققان، کمتر از نصف اقمار به دور ستاره‌شان می‌چرخیدند. اینها پلونت هستند. بر طبق مدل تیم تحقیقاتی متزر، پلونت‌ها میتوانند نتیجه نابودی یک سیاره فراخورشیدی به واسطه برهمکنش با ستاره باشند. تقریبا ۹۰ درصد مواقع، قمر فراخورشیدی از بین می رود. در ۱۰ درصد مواقع نیز به بقای خود ادامه داده و به دور ستاره خود گردش می کنند.

متزر در پایان اظهار داشت: «در حال حاضر هیچ شواهدی مبنی بر اینکه قمرهایی در خارج از منظومه شمسی ما وجود دارند، در اختیار نداریم، اما قمری که به ستارۀ میزبان خود هدایت شود، چندان غیرمتداول نیست. بررسی بیشتر این قمر میتواند به ما کمک کند تا دانش‌مان را درباره اتفاقات عجیب خارج از منظومه شمسی گسترش دهیم.» جزئیات بیشتر این پژوهش در ماهنامه انجمن نجوم سلطنتی منتشر شده است.