فضانوردان آپولو 11 دقیقا چه زمانی روی ماه گام نهادند؟

MacTavish · 27/8/19

در سال ۱۹۶۹، اولین انسان‌های تاریخ روی ماه قدم گذاشتند. با وجود گذشت نیم‌قرن، هنوز زمان دقیق فرود اولین انسان روی ماه مشخص نیست.

مأموریت آپولو ۱۱، یک شاهکار فوق‌العاده دقیق تاریخ بشری بود. موشک ساترن ۵ که با حداکثر سرعت حدود ۱۶ کیلومتر در ثانیه پرواز می‌کرد، در صورت وقوع حتی کوچک‌ترین خطای ناوبری ناگهانی، می‌توانست از مسیر خارج شود و فاجعه‌ای ناگوار را رقم بزند. در همین حال، پس از جدا شدن فضاپیما از موشک، اعضای مرکز کنترل مأموریت در هیوستون از فاصله‌ی حدود ۳۸۶ هزار کیلومتری، موقعیت فضاپیما را برای هر ۱۰ متری ردیابی می‌کردند. کامپیوتر گردونه فرماندهی و خدمات آپولو می‌توانست زمان را به‌صورت میلی‌ثانیه محاسبه کند و با همه‌ی این دقت خارق‌العاده، هنوز کسی به درستی نمی‌داند که نیل آرمسترانگ دقیقا در چه لحظه‌ای اولین قدم خود را روی ماه گذاشت.

آرمسترانگ «گام کوچک» خود را روز ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹ (۲۹ تیر ماه سال ۱۳۴۸) یعنی ۵۰ سال قبل روی ماه گذاشت. این مرحله پس از ساعت ۱:۵۶ دقیقه‌ی آن شب به وقت ایالات شرقی آمریکا اتفاق افتاد. آرمسترانگ در آن لحظه اعلام کرد: «بسیار خب، می‌خواهم از گردونه‌ی ماه‌نشین پایین بیایم.» و سپس جمله‌ی مشهور خود را گفت:‌ «این گامی کوچک برای انسان و جهشی بزرگ برای بشریت است.» یا به تعبیر بهتر: «گامی کوچک برای یک انسان و جهشی بزرگ برای بشریت است.»

نیل آرمسترانگ با لباس فضانوردی در حال تمرین برای فرودن آمدن از نردبان گردونه ماه‌نشین و گذاشتن اولین قدم‌ها روی ماه

در لحظه‌ای بین این دو جمله که حدود ۸ ثانیه طول کشید، او به اولین انسانی بدل شد که روی ماه قدم برمی‌دارد. اما قدم گذاشتن روی ماه دقیقا در چه لحظه‌ای انجام شد؟ جالب است که هنوز بعد از گذشت نیم قرن، اختلاف‌نظرهای زیادی در این مورد وجود دارد و شاید لحظه‌ی دقیق فرود انسان روی ماه هیچ‌وقت مشخص نشود!

شب فرود، ناسا به رسانه‌ها اعلام کرد که آرمسترانگ در ساعت ۱۰:۵۶:۲۰ بعد از ظهر روی ماه قدم گذاشته است و نیویورک تایمز نیز صبح روز بعد همین زمان را در صفحه نخست چاپ کرد. گزارش زمان واقعی که از فضا به زمین مخابره شده بود، نشان می‌دهد که آرمسترانگ زمانی بین ۱۰:۵۶:۴۳ تا ۱۰:۵۶:۴۶ گام‌هایش روی ماه را گذاشته است. زمانی‌که متن گزارش مأموریت آپولو ۱۱ ناسا در نوامبر همان سال (آذر ۱۳۴۸) در رسانه‌ها منتشر شد، چنین شرح داده شد که اولین تماس نیل آرمسترانگ با خاک ماه، ۵ ثانیه زودتر یعنی در ساعت ۱۰:۵۶:۱۵ انجام گرفته است.

شاید لحظه‌ی دقیق فرود انسان روی ماه هیچ‌وقت مشخص نشود
به این ترتیب، کارشناسان به این نتیجه رسیدند زمانی‌که ناسا در اختیار خبرنگاران گذاشته، از کمترین درجه‌ی اعتبار (به لحاظ دقت) برخوردار بوده است. و در همین حال، ناسا توجه زیادی به گزارش مأموریت نشان نداده که مشخصا از مملو از خطای انسانی بوده است. برخی حتی گزارش مأموریت را زیر سؤال برده‌اند که لازمه‌ی آن ماه‌ها تجزیه و تحلیل اطلاعات، گزارش‌ها و مصاحبه‌های خدمه‌ی مأموریت بوده است. هیکو کافن، مهندس نرم‌افزار آلمانی و از شیفتگان فضا، یکی از این دست افراد است.

از سمت چپ به راست: فرمانده مأموریت آپولو ۱۱، نیل آ. آرمسترانگ، خلبان گردونه فرماندهی مایکل کالینز و خلبان گردونه ماه‌نشین ادوین باز آلدرین

کافن ابتدا در سال ۲۰۰۹ متوجه این اختلاف زمانی شد. او در آن زمان تلاش می‌کرد که یک ردیاب زمان را برای چهلمین سالگرد فرود انسان روی ماه مورد استفاده قرار دهد. هنگامی که کافن تلاش کرد تا متن گزارش مخابره شده به زمین را با یک نسخه‌ی تصویری صوتی این رویداد مطابقت دهد، متوجه شد که گزارش مأموریت اندکی عقب است و همین نشان می‌داد که یکی از مهم‌ترین سوابق ثبت شده‌ از اولین گام آرمسترانگ روی کره ماه اشتباه بوده است. کافن فرود روی ماه را محتملا «بزرگ‌ترین دستاورد بشریت» می‌دانست و به همین دلیل از اینکه ناسا این نقطه عطف تاریخی را با دقت بیشتری ثبت نکرده، کاملا دلسرد شده بود. او در سال ۲۰۱۱، شروع به تجزیه و تحلیل متن گزارش و ویدئوهای مأموریت کرد تا زمان قطعی قدم گذاشتن اولین انسان روی ماه را محاسبه کند.

اما موانع زیادی سر راه کافن بودند. ماه فاصله زیادی با زمین دارد و حتی نور هم نیاز به ۳۰۰ هزار کیلومتر بر ساعت دارد تا از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر برود. به همین ترتیب، اطلاعات صوتی و تصویری رسیده به تلویزیون‌های آنالوگی که حدود ۵۰۰ میلیون را پای خود نگه داشته بودند تا فرود آرمسترانگ از نردبان گردونه‌ی ماه‌نشین را تماشا کنند نیز از همین قاعده تبعیت می‌کردند. علاوه بر این، زمان لازم برای پردازش این اطلاعات و تأخیر بین لحظه‌ای که آرمسترانگ روی ماه قدم گذاشت و لحظه‌ای که بینندگان تلویزیونی این صحنه تاریخی را مشاهده کردند را نیز حساب کنید.

حتی اگر تأخیر را به حساب بیاوریم، هماهنگ‌سازی صدا با ویدئو هنوز مشکل دارد، چرا که به سختی هیچ‌کدام از صداهای ضبط شده در ویدئو قابل مشاهده هستند. آیا در این لحظه به‌خصوص قبل از فرود از نردبان، آرمسترانگ کار دیگری (مثلا کوبیدن به یک درام) را انجام داده است! در همین حال، راهی نیست که مانند فیلم‌های سینمایی لـ*ـب‌های گوینده را با صدا هماهنگ‌ کرد.

کافن می‌گوید:

در نهایت، ما هرگز متوجه نخواهیم شد که ویدئو و صدا واقعا همگام بوده‌اند.

عکسی از یکی از اولین قدم‌های فضانوردان روی ماه که به دلیل نبود باد در ماه برای مدت طولانی دست‌نخورده باقی مانده بود

مورد دیگر که مشخصا جزء جدانشدنی از هر کاری محسوب می‌شود، همان خطای انسانی است.

بیل بَری، مورخ ناسا در مورد این اختلاف زمانی می‌گوید:

باید به یاد داشته باشیم که قضیه مانند مسابقات شنای المپیک نیست که دست زدن به دیوار باعث متوقف شدن زمان‌سنج شود. زمان دقیق اولین تماس نیل (آرمسترانگ) با سطح ماه، الزاما موضوع تفاسیر بسیاری بوده است، چرا که زمان دقیق از راه دور و با ابزارهایی اندازه‌گیری شده که قرار نبوده زمان را به‌صورت دقیق و ثانیه‌ای محاسبه کنند.

کافن برای هماهنگ کردن گزارش‌ها و صداها و تصاویر ضبط‌ شده، از آنچه به‌عنوان «فرض‌های منطقی» نام می‌برد، استفاده کرد. اما، اکنون بعد از ۱۰ سال از شروع بررسی‌هایش، هنوز هم نتوانسته او را به نتیجه‌ی دلخواه برساند. او متوجه شد که آرمسترانگ، اولین‌بار در ساعت ۱۰:۵۶:۲۵ روی ماه قدم گذاشت که کاملا با زمانی‌که ناسا آن شب به خبرنگاران گفته بود، تفاوت دارد.

اریک جونز، یکی از پژوهشگران آزمایشگاه ملی لوس آلاموس پس از تحقیقاتی که براساس تجزیه و تحلیل‌های کافن انجام داد، اولین تماس با سطح ماه را ۱۰:۵۶:۱۷ دانست. ناسا گزارش نوامبر ۱۹۶۹ را مدنظر قرار داده و بری نیز می‌گوید که زمان رسمی ۱۰:۵۶:۱۵ است. نیم قرن بررسی دقیق ممکن است راه‌حل معقولی در بر نداشته باشد. اما بری یکی از کسانی است که در این خصوص نگرانی ندارد. او گفت:

هنگامی که شیفتگان فضا و مهندسان ۵۰ سال اطلاعات را برای بررسی و بررسی مجدد در اختیار دارند، چنین چیزی اتفاق می‌افتد.

ماجراجویی در جایی که هیچ‌وقت فرد دیگری به آنجا نرفته، به دنیای ناشناخته‌ها که از کنجکاوی ذاتی ما نشأت می‌گیرد، عمیقا تأثیربرانگیز است و نگاه من نیز به این موضوع ژرف‌تر است. دانستن اینکه پیاده شدن روی یک کره‌ی دیگر چه زمانی اتفاق افتاده، قطعاً برای من نیز مهم است. من معتقدم که ما باید همه‌چیز در مورد آن را به بهترین حالت ممکن که شامل زمان دقیق نیز می‌شود، بدانیم.

با وجود این لحظه‌ی سرشار از غرور و تاریخی برای ما انسان‌ها و با وجود اینکه شاید از محدودیت‌های اکتشافات انسانی پیشی گرفته باشیم، بازهم باید متوجه باشیم که ما انسان‌ها هیچ‌وقت نمی‌توانیم مصون از خطا باشیم. وقتی از کافن سؤال می‌شود که چرا این همه ساعت را صرف تجزیه و تحلیل یک ثانیه کرده است، او با یکی از نقل‌قول‌های سری مأموریت‌های آپولو که از مأموریت آپولو ۱۵ است، پاسخ می‌دهد. او می‌گوید: «وقتی که دیوید اسکات، فرمانده مأموریت آپولو ۱۵ به دشت‌های هادلی (محل فرود مأموریت) نگاه می‌کرد، حقیقتی بنیادین در مورد ماهیت بشر را کشف کرد.» پیگیری مصرانه‌ی کافن همان‌قدر که شاید بی‌اهمیت به نظر می‌رسد، تلاشی برای پاسخ به سوالی بدون جواب و بیانگر همان ماهیت بنیادین است و شاید هم جامع‌تر از آن چیزی باشد که فضانورد سابق آپولو ۱۵ گفته بود:

تنها اندکی از ما شانس قدم گذاشتن روی ماه را داریم؛ اما تقریبا همه‌ی ما به‌دنبال یافتن ناشناخته‌ها هستیم.