شواهدی متقاعدکننده از زیست پذیر بودن مریخ در گذشته‌های دور

MacTavish · 22/8/19

زیست پذیر بودن مریخ موضوع برخی از فیلم‌های علمی تخیلی، رمان‌ها و حتی کارتون باگز بانی بوده است. البته شاید این میزان شیفتگی به سیاره سرخ، ناشی از همسایگی آن با زمین باشد؛ اما آیا واقعا روزی حیات فرازمینی در مریخ وجود داشته؟ ظاهرا پاسخ، یک بله قاطعانه است.

طبق مقاله‌ای که اخیرا در Ancient Origins منتشر شد، می‌دانیم که زمانی آب مایع در سیاره سرخ جریان داشت؛ اما این به تنهایی، زیست پذیر بودن مریخ در گذشته‌های دور را ثابت نمی‌کند. در واقع برای مدت‌ها تصور می‌شد که آب موجود در سطح این سیاره، به شدت اسیدی بود و در نتیجه، نمی‌توانست از حیات موجودات زنده پشتیبانی کند.

دهانه نیوتون در سطح مریخ: آبگذرهای قابل مشاهده در تصویر، خبر می‌دهند که زمانی آب در آن‌ها جریان داشته است

اما کشف مریخ نورد فرصت یا آپورچونیتی در سال 2013، بسیاری از محققان را متقاعد کرد که زمانی مریخ، میزبان حیات فرازمینی بوده است. طبق یافته‌های ناسا، حداقل بخشی‌ از آب‌های دوران باستان که در سطح سیاره جریان داشتند، دارای pH خنثی بودند؛ یعنی بی‌خطر و چه بسا قابل استفاده برای موجودات زنده.

این کشف مهم کاوشگر آپورچونیتی، نشان داد که کیفیت آب را نباید مانعی برای شکل‌گیری و تکامل گونه‌های زنده در مریخ بدانیم. پروفسور دانشگاه کرنل «استیو اسکیرس» به عنوان کسی که مدیر تحقیقات در پروژه آپورچونیتی بود، درباره یافته‌های سال 2013 می‌گوید:

این آب قابلیت آشامیدن داشت و سطح اسیدیته و pH آن، کاملا مساعد بود؛ آبی که از منظر علم شیمی، می‌توانست منشا حیات باشد.

البته همان‌طور که گفته شد، وجود آب در مریخ مُهر تاییدی بر زیست پذیر بودن آن در میلیاردها سال قبل نیست. ولی نشان می‌دهد که همچنان ارزش دارد به جستجوی فسیل یا حتی ارگانیسم‌های زنده در این سیاره بپردازیم؛ فارغ از نظرات متفاوتی که برخی از کارشناسان دارند.

کاوشگر آپورچونیتی که 15 سال را روی مریخ سپری کرد

اما حالا پرسش دیگری مطرح می‌شود؛ اینکه اگر زمانی زندگی در مریخ جریان داشت، این حیات به چه صورت و در چه سطحی بوده؟ گمانه‌زنی دراین‌باره بسیار است و با توجه به دانش‌مان از سیاره سرخ، می‌توانیم چند فرضیه معقول داشته باشیم.

زیست پذیر بودن مریخ در گذشته و آینده

نخستین شکل‌های حیات در سیاره زمین، حدود 4.2 الی 4.1 میلیارد سال قبل پدیدار شدند. پس از آن، چیزی حدود 1.5 میلیارد سال دیگر گذشت تا میکرو ارگانیسم‌ها برای بقا در خشکی به تکامل برسند. روند تکامل در دریا و خشکی با سرعت کندی پیش رفت و تقریبا 2 میلیارد سال بعد، گیاهان خشکی‌زی و جانوران به تکامل رسیدند؛ یعنی کمتر از 800 میلیون سال قبل به تاریخ امروز.

با تعمیم دادن همین روند به سیاره همسایه می‌توان پی برد که حیات در مریخ، هرگز فرصت نیافت تا از سطح بدوی و ساده فراتر برود. عامل مخربی که اتمسفر ضخیم مریخ را از بین برد، روند تکامل را متوقف ساخت و به حیات اجازه‌ی برداشتن گام‌های بیشتر را نداد.

اما به هر حال، وجود همان حیات بدوی نیز نشان می‌دهد که ما، تنها ساکنان منظومه شمسی نبوده‌ایم و چه بسا در آینده هم تنها نباشیم. اگر یک بار زندگی پایدار در مریخ شکل گرفته است، شاید باز هم این اتفاق بیفتد. حتی امکان یافتن نشانه‌هایی از حیات در بقیه سیارات نیز، دور از ذهن نیست.