چاندرا بیستمین سالگردش را با تصاویر پرتو ایکس جشن گرفت

MacTavish · 22/8/19

در ۲۳ جولای ۱۹۹۹، شاتل فضایی «کلمبیا» از مرکز فضایی کِنِدی از زمین برخاست و تلسکوپ چاندرا را به مدار رساند. حالا بعد از گذشت ۲۰ سال از آغاز این ماموریت ناسا عکس‌های جدیدی برای بزرگداشت این رویداد منتشر کرده است. این تصاویر گستره کاوش‌های چاندرا را به نمایش میگذارد و اینکه پرتو ایکس چگونه داده‌های جمع‌آوری شده به سایر نورها را تکمیل می کند.

عکس‌های بیستمین سالگرد تلسکوپ فضایی چاندرا

چاندرا یکی از رصدخانه‌های بزرگ سازمان فضایی ناسا است. این رصدخانه در کنار تلسکوپ فضایی هابل، تلسکوپ فضایی اسپیتزر و رصدخانه پرتو گامای کمپتون، نقش‌های ارزنده‌ای ایفا کرده‌اند. چاندرا دقیق‌ترین دید را در میان تلسکوپ‌های پرتو ایکس دارد که تاکنون ساخته شده‌اند. طراحی این تلسکوپ به گونه‌ای است که میتواند انتشار پرتو ایکس را از مناطق خیلی داغ جهان مورد شناسایی قرار دهد؛ مثل ستاره‌های منفجر شده، خوشه‌های کهکشانی و ماده پیرامون سیاهچاله‌ها.

تصویری از خوشه کهکشانی آبل ۲۱۴۶ که نتیجه برخورد و ادغام بین دو خوشه کهکشانی است.

چون اتمسفر زمین پرتوهای ایکس را جذب می کند، چاندرا باید بر فراز آن گردش کند؛ یعنی تا ارتفاع ۱۳۹ هزار کیلومتری در فضا. چاندرا غالبا به همراه تلسکوپ‌هایی نظیر هابل و اسپیتزر استفاده می شود، زیرا توان مشاهده در بخش‌های مختلف طیف الکترومغناطیسی را دارند. البته ماموریت دیگری مثل نیوتن XMM آژانس فضایی اروپا و نوستار ناسا هم گاهی اوقات به کار می آِید.

تصویری از منطقه مرکزی پر آشوب کهکشان راه شیری

رصدخانه اخترفیزیکی اسمیتسونیان در کمبریج بعنوان مرکز پرتو ایکس چاندرا برگزیده شده است که ماهواره را به راه می اندازد، داده‌ها را مورد پردازش قرار میدهد و آن را به دانشمندان سرتاسر دنیا توزیع می کند تا کارهای تحلیلی‌شان را بر روی داده‌ها انجام دهند.

30 دورادوس که لقب سحابی رتیل را به آن داده‌اند، یک منطقۀ ستاره‌زایی بزرگ در ابر ماژلانی بزرگ است

ریکاردو جیاکونی در سال ۱۹۷۶ چاندرا را به سازمان ناسا پیشنهاد کرد؛ گفتنی است که این شخص در برنده جایزه نوبل فیزیک در سال ۲۰۰۲ بوده است که به پاس دستاوردهای وی در اخترشناسی پرتو ایکس به او اعطا شد “هاروی تانانبوم” هم که به اولین مدیر مرکز پرتو ایکس چاندرا تبدیل شد، در این پیشنهاد نقش مهمی داشت. دانشمندان، مهندسان، شرکت‌های خصوصی و آژانس‌های دولتی چندین دهه به همکاری با یکدیگر پرداختند تا چاندرا به واقعیت تبدیل کنند.

ماکیان OB2 محل زندگی برخی از عظیم‌ترین و درخشان‌ترین ستاره‌های شناخته شده است

دکتر «پائول هرتز» مدیر اخترفیزیک در ناسا گفت: «امسال که شاهد سالگردهای استثنایی بودیم، ۵۰ سال پس از آپولو و ۱۰۰ سال پس از خورشیدگرفتگی که نظریه نسبیت عام اینشتین را تایید کرد، نباید از یک رویداد دیگر چشم بپوشیم. چاندرا ۲۰ سال پیش پرتاب شد و همچنان در حال انجام اکتشاف‌های مهم و خارق‌العاده است.»

سحابی NGC 604 یک منطقه ستاره‌زایی در کهکشان مسیه ۳۳ است

اکتشاف‌های چاندرا تمامی جنبه های اخترفیزیک را تحت تاثیر قرار داده است. برای مثال، چاندرا در حصول شواهد مستقیم از وجود ماده تاریک به ایفای نقش پرداخت. چاندرا توانسته فوران‌های قدرتمند سیاهچاله‌های غول‌پیکر را رویت کند. اخترشناسان از چاندرا برای ترسیم چگونگی توزیع عناصر ضروری حیات از انفجار ابرنواخترها استفاده کرده‌اند.

G292.0+1.8 نوع نادری از بقایای انفجار ابرنواختری است

قسمت زیادی از پدیده‌هایی که اکنون چاندرا به بررسی آنها می پردازد، در زمانیکه تلسکوپ در حال طراحی و ساخت بود، ناشناخته باقی مانده بودند. برای مثال، اخترشناسان حالا از چاندرا برای مطالعه اثرات انرژی تاریک، آزمایش تاثیر تابش ستاره‌ای بر سیاره‌های فراخورشیدی و مشاهده پیامدهای امواج گرانشی استفاده می کنند.